SEDLAK Włodzimierz – biolog teoretyk, antropolog, paleontolog, ur. 31 X 1911 w Sosnowcu, zm. 17 II 1993 w Radomiu.

Po ukończeniu Seminarium Duchownego w Sandomierzu (1935) pracował jako prefekt w Ćmielowie (1935–1939), w Siennie k. Iłży (1939–1948), w Lublinie (1948–1952) i w Radomiu (1952–1960). Przełomem w jego życiu okazała się decyzja podjęcia studiów na Wydziale Matematyczno-Przyrodniczym UMCS (1946–1950). Dzięki wytężonej pracy ukończył studia uzyskując 2 magisteria: w 1949 z antropologii (Kręgi izolacyjne parafii Sienno), w 1950 z pedagogiki (Psychika młodzieży żeńskiej a koedukacja), i doktorat (1951) – Zmienność organizmu jako podstawa biologiczna wychowania (promotor M. Ziemnowicz). Aż do 1960 doktorat z przyczyn ideologiczno-politycznych pozostał niezatwierdzony. W 1960 S. został zatrudniony na Wydziale Filozofii Chrześcijańskiej KUL jako adiunkt. Tu na podstawie rozprawy Możliwość odtworzenia początków ewolucji organicznej na podstawie komponenta krzemowego uzyskał habilitację (1966), którą uznano za należącą do zakresu biologii teoretycznej. W konsekwencji utworzono na KUL Katedrę Biologii Teoretycznej, której został kierownikiem – pełnił tę funkcję aż do przejścia na emeryturę w 1982. Przez kolejne 9 lat był kuratorem tej katedry, prowadząc także zajęcia zlecone. Tytuł prof. zwyczajnego uzyskał w 1981. Był oryginalnym i kontrowersyjnym uczonym, a także cenionym kaznodzieją.

Ważniejsze prace S.: Rola krzemu w ewolucji biochemicznej życia (Wwa 1967); U źródeł nowej nauki. Paleobiochemia (Wwa 1973); Bioelektronika. 1967–1977 (Wwa 1979); Homo electronicus (Wwa 1980, Rd 2005); Postępy fizyki życia (Wwa 1984); Kierunek – początek życia. Narodziny paleobiochemii krzemu (Lb 1985); Życie jest światłem (Wwa 1985, Rd 2004²); Na początku było jednak światło (Wwa 1986); Inną drogą (Wwa 1988); Wprowadzenie w bioelektronikę (Wr 1988); Technologia Ewangelii (Pz 1989); W pogoni za nieznanym (Lb 1990, Rd 2002²); Człowiek i Góry Świętokrzyskie (Wwa 1993, Rd 2001); Zagubiony Bóg (Pz 1996); Teologia Światła czyli sięganie Nieskończoności (Rd 1997). Zbiór referatów S. wygłoszonych w latach 1977–1988 wydano pt. Mała monografia bioelektroniki. Bioelektronika dla wszystkich (Rd 2000).

Pisał także kazania, eseje na tematy światopoglądowe i teologiczne, książki autobiograficzne oraz pamiętniki, które wydano pt. Pamiętnik (I–VIII, Rd 1999–2010).

Dziedziny badań. Działalność naukowa S. obejmowała antropologię, archeologię, geologię, paleontologię, badania nad pochodzeniem i ewolucją życia, bioelektronikę, filozofię przyrody, paleobiochemię, paleobiofizykę. Najwcześniej zajął się antropologią kulturową, później uczestniczył w badaniach nad historią kultury materialnej, zwł. starożytnego hutnictwa regionu Gór Świętokrzyskich. Opracował oryginalną rekonstrukcję sposobu wytopu żelaza w dymarkach, odkrył piryt na Łysej Górze i łupki żelaza ze starożytnego wytopu. Interesując się rozwojem geologicznym tych gór, opracował teorię powstania gołoborza łysogórskiego i teorię elektronowo-jonową różnicowania masy Ziemi.

Paleontologia okazała się najbardziej owocnym poznawczo kierunkiem jego zainteresowań badawczych. Przez kilkadziesiąt lat (co roku w miesiącach wakacyjnych) zebrał ponad 3300 okazów skamielin, wydobytych głównie z brekcji piaskowców kwarcytowych okresu kambryjskiego. Odkrył m.in.: 1) prymitywne formy meduzowatych, zbliżonych do dolnokambryjskiego rodzaju Camptostroma, 2) dużego mięczaka-ślimaka z rzędu Archaeogastropoda i rodzaju Helcionella, 3) szczątki nowego rzędu zwierząt Corallicyathida, zaliczone do nowej rodziny Polocyathiformidae (w tym dwóch zaproponowanych przez S. rodzajów: Heliomiria i Silimorpha i dwóch przypisywanych tym rodzajom gatunków typowych, tj. H. cyathiformis i S. corallina). Badania paleontologiczne zaowocowały hipotezą krzemowej biogenezy (tzw. teoria silicydów – 1959), stanowiącą ważki wkład do paleobiochemii.

Bioelektronika. Badania nad krzemem wytyczyły kierunki działalności naukowej S., prowadzące do dalszych badań paleontologicznych, geologicznych i paleobiochemicznych. Usiłując znaleźć i wyjaśnić mechanizmy przejścia od silicydów do form węglowych, zainteresował się elektronicznymi własnościami biomateriałów, co zaowocowało powstaniem nowego kierunku biologii teoretycznej – bioelektroniki, z którą S. był jednoznacznie w Polsce identyfikowany. Dzięki intuicji i wyobraźni wysunął najbardziej intrygujące (lub jak uważają niektórzy – obrazoburcze) pomysły naukowe. O ile w paleontologii hipotezy S. opierały się na osobiście znalezionych skamielinach, o tyle koncepcje bioelektroniczne oparte były na podejściu inter- i transdyscyplinarnym do problemów biologicznych, bez własnych prac eksperymentalnych. Przez reinterpretację i ekstrapolację wyników doświadczalnych znalezionych w literaturze naukowej doszedł do nowych ujęć, obejmujących naturę procesów życiowych, genezę i ewolucję życia. Uwzględniały one elektromagnetyczne oddziaływania pomiędzy środowiskiem a organizmami, a nawet zaangażowanie ich w hipnozie i telepatii. W ramach bioelektroniki wysunął wiele koncepcji: m.in. bioplazmy (jako nowego stanu materii), elektromagnetycznej natury życia i świadomości, „kwantowego szwu życia” (sprzężenia chemiczno-elektronicznego), laserowych procesów biologicznych, bioholografii, elektrostazy (homeostazy elektrycznej), pola biologicznego. Koncepcje te są treściowo od siebie zależne i stanowią podstawę tzw. elektronicznego modelu organizmu i procesów życiowych. S. aplikował je do rozmaitych problemów z zakresu psychologii (natura świadomości, hipnoza, telepatia, joga, stres, pamięć), antropologii (zwł. antropogenezy), ekologii i ochrony środowiska człowieka oraz innych problemów biologicznych i biofizycznych (np. bioelektronika ruchu, bioakustyka kwantowa, abiogeneza). Zarysował paleobiofizykę – nowy kierunek badawczy dotyczący rekonstrukcji rozwoju procesów życiowych na podstawie reliktów, głównie procesów kwantowych, na submolekularnym poziomie organizacji bioukładów. Wizjonerski i spekulacyjny charakter mają proponowane przez niego nauki: biologia relatywistyczna i biofizyka relatywistyczna.

Aspekt filozoficzny badań. Poglądy S. nie tworzą systemu filozoficznego, lecz są uogólnieniem wyników badań nauk przyrodniczych wraz z ich warstwą implikacji i konsekwencji filozoficznych, których jeszcze nie przeanalizowano i nie zrekonstruowano. Aspekty filozoficzne dotyczą głównie podstaw nauk biologicznych. Większość jego prac wykracza w wielu aspektach poza dotychczasowy paradygmat nauk o życiu. Sposób prezentowania przez niego idei i ich uzasadniania zwykle odbiegał od standardowych schematów prac naukowych, wzbudzając kontrowersje i przeciwstawne oceny. Pomimo że w jego pracach tkwią elementy filozofii przyrody, to jednak on sam nie uważał siebie za filozofa, lecz za biologa-teoretyka, którego celem jest dokonanie syntezy i inspirowanie do fundamentalnych dociekań nad naturą życia. Uchylał się od otwartych deklaracji filozoficznych i zajmowania określonego stanowiska. Wydaje się jednak, że jego koncepcjom (np. Homo electronicus) można przypisać fizykalny redukcjonizm ontologiczny, a dzięki koncepcji elektromagnetycznej natury życia uchodzić może za nowożytnego reprezentanta „metafizyki światła”.

Nowiński, Bioelektronika i filozofia, SF 22 (1978) nr 10, 103–110; S. Zięba, Analiza filozoficzna bioelektronicznej koncepcji życia, RF 30 (1982) z. 3, 81–95; M. Wnuk, J. Zon, Ksiądz Profesor Włodzimierz S. (31 X 1911 – 17 II 1993), Studia Sandomierskie 6 (1990–1996), 408–433, 438; S. Kajta, Włodzimierza S. kwantowa teoria życia, Wwa 1991; M. Wnuk, Ks. Włodzimierz S. – biografia naukowa, RF 43 (1995) z. 3, 13–36; E. Struzik, Bioelektroniczna metafizyka światła Włodzimierza S., Folia Philosophica 14 (1996), 91–125; tenże, Antropologia filozoficzna Włodzimierza S., Ka 1997 (mps ArUŚ); M. J. Wnuk, C. D. Bernard, The Electromagnetic Nature of Life – The Contribution of W. S. to the Understanding of the Essence of Life, Frontier Perspectives 10 (2001) nr 1, 32–35; E. Struzik, Od bioelektroniki do antropologii – rozwój problematyki antropologicznej w twórczości Włodzimierza S., Folia Philosophica 20 (2002), 141–160; K. Kosowska-Hańderek, Metafizyczna koncepcja światła Włodzimierza S. (1991–1993), Wr 2003; M. Wnuk, S. wobec zagadnienia genezy życia: Od biochemii krzemu poprzez bioelektronikę do teologii światła, RF 53 (2005) z. 1, 309–320; Teoretyczne podstawy przyrodoznawstwa. Bioelektroniczna koncepcja Włodzimierza S., Sosnowiec 2006.

Marian Wnuk